Zap Energy, “FuZE-3” adını verdiği yeni nesil füzyon cihazıyla (Fusion Z-pinch Experiment 3) kritik bir eşiği aştığını duyurdu. Şirket, bu cihazla elektron basınçlarını 830 megapaskal (MPa) seviyesine kadar çıkarmayı başardı. Toplamda 1.6 gigapaskal (GPa) basınca ulaşan bu değer, Dünya’nın yer kabuğunun derinliklerinde bulunan ve elmasları oluşturan basınç seviyeleriyle yarışıyor.
Bu gelişme, “kayma akışı kararlı Z-sıkıştırması” (sheared-flow-stabilized Z pinch) adı verilen yöntemle kaydedilen en yüksek basınç olarak tarihe geçti. Bu başarı, bilimsel enerji kazancı (Q>1) hedefine ulaşma yolunda atılmış devasa bir adım olarak değerlendiriliyor.
Dünya’nın Merkezine Yolculuk Gibi Zap Energy ekibi, elde edilen 1.6 GPa’lık toplam plazma basıncını daha anlaşılır kılmak için şu kıyaslamayı yapıyor: Bu basınç, deniz seviyesindeki atmosfer basıncının yaklaşık on bin katı veya Mariana Çukuru’nun en dibindeki basıncın on katı büyüklüğünde.
FuZE-3, plazmayı hızlandıran ve sıkıştıran mekanizmaların birbirinden bağımsız olarak kontrol edilmesini sağlayan “üçüncü bir elektrot” kullanan ilk Zap sistemi olma özelliğini taşıyor.
Zap Energy Deneysel Fizik Başkanı Colin Adams, “FuZE-3’te önceki sistemlere göre büyük değişiklikler yaptık ve cihazın daha başlangıç aşamasında bu kadar iyi performans göstermesi heyecan verici,” açıklamasında bulundu.
Füzyon İçin Neden Yüksek Basınç Gerekli? Füzyon enerjisi üretebilmek için plazmanın hem aşırı sıcak hem de aşırı yoğun olması gerekiyor. Basınç, hem sıcaklığı hem de yoğunluğu yansıttığı için bu denklemde merkezi bir rol oynuyor; basınç ne kadar yüksekse, füzyon reaksiyonlarının gerçekleşme ihtimali o kadar artıyor.
FuZE-3, lazerlerle anlık patlamalar yaratan veya devasa mıknatıslar kullanan diğer sistemlerin aksine, plazmayı sıkıştırmak ve hapsetmek için kendi yarattığı manyetik alanları kullanıyor. Bu yöntem (Z-pinch), devasa maliyetler ve karmaşık bobinler gerektirmeyen, ticari olarak çok daha uygulanabilir bir çözüm vaat ediyor.
Geleceğe Bakış Zap Energy Ar-Ge Başkan Yardımcısı Ben Levitt, bu başarının teorik tahminler, hesaplamalı modelleme ve hızlı mühendislik döngüsünün bir ürünü olduğunu belirtiyor. Levitt, “Daha küçük bir sistemle çalışmanın avantajını kullanıyoruz; karşılaştırılabilir performansa sahip diğer füzyon cihazlarının boyut ve maliyetinin çok küçük bir kısmıyla bu sonuçlara ulaşmak, başarımızın en önemli parçası,” diyor.
Şirket, bu kış devreye alacağı bir sonraki nesil cihaz için hazırlıklarını sürdürürken, FuZE-3 üzerindeki testlerine de devam edecek.
Kaynak: Zap Energy. “A compact fusion machine just hit gigapascal pressures.” ScienceDaily, 20 Kasım 2025.
URL: https://www.sciencedaily.com/releases/2025/11/251120002836.htm
Soru: Z-pinch teknolojisi nedir?
Cevap: Plazmayı sıkıştırmak için elektrik akımının yarattığı manyetik alanı kullanan bir füzyon enerjisi yöntemidir.
Soru: 1 Gigapascal ne kadar büyüktür?
Cevap: Deniz seviyesindeki atmosfer basıncının yaklaşık 10.000 katıdır.
